Pompeï

Pompeï verdween in 79 door een vulkaanuitbarsting onder een 6 meter dikke laag as. De overblijfselen zijn indrukwekkend, maar ook wat morbide. Door de as is alles wel extreem goed bewaard gebleven.

Na decennialang onderzoek zijn de grote lijnen van wat er gebeurd is bekend. Zeker is dat het één van de meest rampzalige vulkaanuitbarstingen ooit is geweest. Waarbij veel mensen het leven lieten.

De immense eruptie op 24 augustus van het jaar 79 legde Romeinse steden als Pompeï, Herculaneum en Stabiae onder een 6 meter dikke laag as en brokken puimsteen. Dit gebeurde allemaal binnen enkele uren, waardoor een heel gebied werd verzwolgen. Dat eeuwen later als een soort bevroren tijdsmoment weer te voorschijn kwam.

,,Je kon vrouwen horen weeklagen, kinderen huilden en mannen schreeuwden. Sommigen waren zo bang voor de dood dat ze baden om de dood. Velen hieven hun handen op naar de goden, maar velen meenden dat er nergens meer goden waren en dachten dat de nieuwe nacht voor altijd op aarde was gekomen”. Dit citaat komt van Plinius de Jongere, hij schreef tussen 101 en 104 na Chr. brieven aan zijn vriend (en geschiedschrijver) Tacitus.

Hij verhaalt uitgebreid over de vulkaanuitbarsting en de gevolgen voor Pompeï. Ook voor zijn oom, Plinius de Oudere, die het niet overleefde. Hij was een van de doden die hij ‘slapers’ noemden; mensen die, nadat alle rook was verdwenen, werden gevonden op straat. Ze hadden geen zichtbare schrammen of andere wonden. Zelfs de kleding was intact.

Wetenschappers dachten lang dat ze waren overvallen door giftige zwavel, maar de kans is veel groter dat ze door extreme hitte van een gaswolk om het leven kwamen. Wetenschappers twisten nog wel of Plinius de Jongere een ooggetuige was of slechts de informatie van overlevenden verzamelde.

De stad leek lang van de aardbodem verdwenen te zijn. Totdat het in 1599 bij toeval werd ontdekt door de Italiaanse architect Domenico Fontana. Hij zocht een route om de Samo-rivier te verleggen. Naar verluidt is hij niet verder gaan graven, ook al menen sommige archeologen dat Fontana wel degelijk enkele fresco’s heeft gevonden. Maar aangezien deze soms erotisch getint zijn denken ze dat hij deze weer onder de grond heeft gestopt en de locatie niet heeft onthuld.

Omdat de precieze plek niet duidelijk was werd er meer dan een eeuw verder gezocht. In 1710 werd het eerste echte bewijs van de verhalen van Plinius gevonden. Vlakbij het Italiaanse plaatsje Resina kwamen de resten van het stadje Herculaneum tevoorschijn. De eruptie uit 79 had hier een grote modderstroom te weeg gebracht. En veel slachtoffers gemaakt.

In 1748 werd eindelijk de locatie van Pompeï gevonden. Op verzoek van de koning van Napels, Charles III, begon de Zwitserse architect Karl Jakob Weber aan de klus. Hij verbaasde zich over de stad die zich langzaam openbaarde. Huizen, wijnwinkels, openbare baden en bordelen vertellen een verhaal van zo’n 20.000 inwoners. Met een ongekende rijkdom. Villa’s met talloze fresco’s en mozaïeken kwamen tevoorschijn, net als rijke mozaïekvloeren en ontelbare kunst- en gebruiksvoorwerpen.

Een van de meest verrassende is de vele graffiti op de muren in Pompeï. Op talloze plekken zijn teksten met een potscherf of een stuk ijzer ingekrast. Het betreft veelal teksten in krakkemikkig Latijn, die niet zelden obsceen of beledigend van toon zijn. En opvallend vaak persoonlijk van aard. De graffiti bracht een hele discussie onder wetenschappers op gang over de ‘hoogstaande’ cultuur van de Romeinen.

Bijzonder, maar ook wat eng zijn de mummies van Pompeï. Mensen werden levend begraven onder het as en kwamen in bijna perfecte vorm weer tevoorschijn. Je kunt diverse overblijfselen zien van deze mensen. Dit zijn de mooiste bezienswaardigheden in Pompeï. Met ook enkele excursies om te maken.

Het Huis van de Vettii is een villa met opvallend veel intacte fresco’s. Beroemd is de schildering van de vruchtbaarheidsgod Priapus, maar ook de talloze andere behoren tot de mooiste die uit Pompeï komen. In de tuin vallen de vele fonteinen en de imposante zuilenrij op. Het huis was van de rijke handelaren Aulus Vettius Conviva en Aulus Vettius Restitutus. De lokale naam is Casa dei Vettii.

Ook het Huis van de Menander was ooit een imposante villa. En net als veel andere huizen is het voorzien van diverse indrukwekkende fresco’s. Het is gebouwd in de 3e eeuw v. Chr. en vernoemd naar de Griekse dichter en toneelschrijver Menandro. De lokale naam is Casa del Menandro.

Deze boerderij ligt net buiten de stadsmuren. Opmerkelijk is het opvallend luxueuze woongedeelte vol met fresco’s. Waaronder een fresco met 29 levensgrote figuren, maar wetenschappers weten nog niet precies wat het voorstelt. Villa dei Misteri toont tevens hoe de lokale boer wijn teelde, met onder andere speciale wijnpersen.

De Tempel van Apollo stamt uit de 2e eeuw v. Chr, al zijn delen uit de 5e eeuw v. Chr. gevonden. Deze tempel is bijzonder omdat het aantoont dat de Romeinen de Griekse Apollo-cultus hadden over genomen. Apollo was een van de belangrijkste Griekse goden. Deze zoon van Zeus en Leto was onder meer de god van de voorspellingen, de kunsten (met name de muziek) en het boogschieten. 

Hij behoorde tot de twaalf Olympische goden en verbleef samen met de oppergod Zeus op de berg Olympus. Zijn tempel is omgeven door 48 Ionische zuilen. Met daarvoor (replica’s van) bronzen beelden van Apollo en Diana. Wetenschappers hebben ontdekt dat de Romeinen dit heiligdom na de aardbeving van 62 hebben gerestaureerd.

Het dankt zijn naam aan de cherubijntjes die afgebeeld zijn op gouden plaatjes in een slaapkamer. Deze afbeeldingen zijn tegenwoordig in het museum van Napels te zien. Wetenschappers denken dat het toebehoorde aan Poppaeus Habitus, een familielid van Poppea Sabina, de tweede vrouw van Nero. De lokale naam is Casa degli amorini dorati.

Dit was de belangrijkste tempel in Pompeï. In deze tempel uit 150 v. Chr. werden de Romeinse goden Jupiter, Juno en Minerva vereerd. Aan de voorkant stonden zes zuilen van 8,40 meter hoog, maar deze zijn door waarschijnlijk de aardbeving in 62 ingestort. Volgens wetenschappers werd deze gerestaureerd. Enkele gerestaureerde pilaren, het fundament en de voetstukken voor de beelden van de goden zijn nog te zien, de rest is zo goed als verdwenen. De lokale naam is Trias Capitolina.

Het wereldberoemde Lupanare-bordeel was volgens de geleerden een van de eerste bordelen uit de Romeinse tijd. De ingang, peeskamertjes en toiletten zijn bijna geheel gerestaureerd. Het is tevens een van de weinige huizen in Pompeï met twee verdiepingen. Beroemd zijn de erotische fresco’s aan de muur en de graffiti van gasten.

Huis van de Faun is een immens huis dat beroemd is geworden door een mozaïek van Alexander de Grote. Het origineel is in het Nationaal Archeologisch Museum in Napels te zien, maar op de oude plek (op een grond in een kamertje in het centrale deel van het huis) ligt een natuurgetrouwe kopie. Het huis is vernoemd naar een bronzen beeldje van een faun, een mythologisch halfmens/halfdier.

Het Forum vormde het centrale middelpunt van een Romeinse stad. Het belangrijkste kenmerk is dat alle belangrijke gebouwen aan het rechthoekige plein liggen, zo ook in Pompeï. Het werd als ontmoetingsplek gebruikt voor de lokale bevolking, handelaren, politici, bestuursleden en gelovigen tijdens en na Augustus als een soort heilige verklaard). Het plein werd omgeven door een wandelgalerij met op twee verdiepingen zuilen, met Griekse invloeden. De onderste zuilenrij was Dorisch en de bovenste Ionisch (een bouwwijze afkomstig van de Ionische eilanden).

Eumachia was een zeer welgestelde priesteres, een van de weinige vrouwen die in het Romeinse rijk politieke en sociale invloed had. Uit inscripties blijkt dat ze rond 2 v. Chr. uit eigen vermogen het grootste gebouw aan het Forum liet zetten. Bij dit gebouw is ook haar marmeren standbeeld gevonden, dat tegenwoordig in het museum van Napels te zien is. Wel is haar tombe te zien, wat voor zover bekend de grootste van Pompeï is. De lokale naam is Edificio di Eumachia.

De Thermen Pompeï moet je zien. Denk aan de Stabiaanse thermen, de Forumthermen, de Centrale Thermen en de (in aanbouw zijnde) thermen bij het amfitheater. Pompeï telde maar liefst vier thermen. Voor de Romeinen was reiniging van het lichaam een sociaal proces.

Dus ging je bijpraten in een van de thermen. Van alle vier zijn nog restanten te zien, inclusief badruimtes, kleedkamers, ovens en toiletten met stromend water. Bij elkaar geven ze een goed beeld van hoe de Romeinen zich schoon hielden.

De tempel werd in 80 v. Chr. gebouwd als eerbetoon aan één van de belangrijkste godinnen van de Egyptische mythologie. Wetenschappers weten dat dit ongeveer ook het moment was dat de Romeinen de macht over de stad kregen.

En het toont aan dat de Romeinen en Egyptenaren met elkaar contact hadden op hoog cultureel niveau. Het is de best bewaarde tempel van Pompeï, ook al zijn alle beelden, cultusvoorwerpen en fresco’s verhuisd naar het Nationaal Archeologisch Museum in Napels. De lokale naam is Tempio di Iside.

Je kunt goed in buurt blijven slapen, zodat je bijvoorbeeld vroeg in de ochtend op pad kunt. Waardoor je veel andere bezoekers voor bent. In de nabije omgeving vind je veel kleine hotels, goedkope hostels, handige appartementen en meer voor je bezoek. Wees er wel op tijd bij, zodat je nog relatief goedkoop kunt boeken.

Bekijk de leukste accommodaties in de buurt

Pompeï is een must als je meer wilt weten over de Romeinen en de vulkaanuitbarsting. Een bezoek kan pittig zijn als je mummies ziet bijvoorbeeld. Hier kun je lang dwalen tussen de straten, door de huizen, tempels en talloze andere gebouwen. Zoekend naar fresco’s, mozaïeken, beelden, zuilen en nog talloze typische Romeinse (en Griekse) kenmerken.

Wie een compleet beeld wil krijgen moet ook Herculaneum bezoeken. Daar krijg je een goed beeld van hoe Romeinse huizen er destijds uit hebben gezien.

Pompeï kan erg druk worden in de zomermaanden. Probeer deze te vermijden of ga erg vroeg op de dag. Dan is ook de temperatuur aangenaam. En kun je mooie foto's van de overblijfselen maken met zacht zonlicht.

De weekenden en schoolvakanties zijn ook vaak druk. Een doordeweekse dag is slimmer, met het begin van de week is vaak rustig.