blijf op de hoogte!
blijf op de hoogte!
Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief
Unieke belevenissen op de woeste toendra
Lees verder
De ijsbeer is de laatste jaren het symbool voor klimaatverandering geworden. Eén van de manieren om alles te leren over deze dieren is in een comfortabele lodge op wielen. Waardoor je wel heel dicht bij de dieren komt …
Ook naar de ijsbeerhoofdstad?
Een reis naar de ijsberen van Churchill is niet eenvoudig te plannen. Het hangt van de temperaturen af; meestal is eind oktober/begin november de beste tijd. Je moet wel wat geluk hebben.
Plan je reis naar Churchill via deze handige links:
Zijn pluizige witte vacht en sprekende zwarte oogjes spreken voor zich. Door de intrigerende beelden van Planet Earth werd het grootste roofdier ter wereld ineens aandoenlijk, zelfs knuffelbaar. De serie zette het probleem van de ijsbeer stevig op de kaart. Ook in Canada.
Die documentaire wordt nu geregeld opgevolgd door diverse alarmerende berichten over ijsberen in nood. Zoekend naar nieuwe leefgebieden zwommen ze honderden kilometers, waarbij sommige verdronken.
Wetenschappers roepen al jaren dat deze dieren als eerste de dupe zijn van het veranderende klimaat. De totale populatie kan de komende jaren uitsterven. De ijsbeer is ‘hot’.
De beste plek om deze majestueuze dieren in het wild te zien is Churchill in Canada. Een piepklein dorp dat alleen bereikbaar is per trein of vliegtuig.
Churchill noemt zichzelf de ijsbeer hoofdstad van de wereld. In oktober en november leeft het hele dorp op als honderden ijsberen naar de Hudsonbaai trekken en daarbij soms het dorp aandoen.
De dieren wachten tot het begint te vriezen, zodat ze weer op zeehonden kunnen jagen die uit de gaten in het ijs kruipen. De meeste ijsberen hebben al maanden niets gegeten en teren op hun vet. Al jaren houden wetenschappers het dier in de gaten. Tegenwoordig staan er toeristen aan hun zijde.
De Tundra Lodge is een bijzonder hotel. Het kan rijden en staat midden op de uitgestrekte vlakte. Vijf wagens, netjes in een rij. Met een heuse lounge, een wagon met moderne keuken en wagens om te slapen. Het wordt alleen gebruikt om ijsberen te kijken. De toeristen komen onder meer uit Italië, Australië, Nederland, Tsjechië en Amerika.
Chris (38) en Christa Adkins (38) uit het Amerikaanse Indianapolis verwachten hun eerste kind in april. Terwijl iets verderop een moederijsbeer en haar jongen rustig liggen te slapen zegt Chris: ‘De lodge is de beste manier om ze te zien. En comfortabel.’ Christa vult aan: ‘We willen deze dieren zien voordat ze verdwenen zijn. Het stond al lang op ons lijstje, maar we hebben het bewust vervroegd.’
Het is wel even wennen. Het bed is eenpersoons en (te) klein, terwijl de grootte van de kamer een standaardtoilet niet overtreft. Douchen mag alleen op gezette tijden. De belangrijkste regel is misschien wel dat je de lodge onder geen beding mag verlaten. Als toerist moet je er wat voor hebben om het symbool van klimaatverandering in levende lijve te zien.
Tussen neus en lippen door vertelt de manager van de lodge dat hij de rest van het jaar gevangenisbewaarder is. ‘Ik maak me hier geen zorgen over mensen die willen uitbreken. Probeer het maar,’ lacht hij. Welkom in de omgekeerde wereld; hier zitten de mensen gevangen en lopen de dieren vrij rond.
Wat je ervoor terug krijgt is pure beleving. Zo kun je 24 uur bij de dieren door brengen. De reden is simpel, de lodge heeft een ongekende aantrekkingskracht op de beren. IJsberen zijn erg nieuwsgierig en hebben een sterke neus.
IJsberen ruiken een zeehond op wel 20 kilometer afstand. Dus zeker ook de lamskoteletjes die pruttelen op het gas. Waardoor de Australische kok Simon, zoals zo vaak, opvallend veel fans krijgt. Ook hij is een van de velen die dit jaarlijkse natuurspektakel wil meemaken.
Zo ook een moederbeer en haar twee jongen. Bij aankomst besnuffelt ze uitvoerig de wagens. Van voor tot achter, om uiteindelijk stil te blijven staan bij de keuken. De wollige babyberen beklimmen ondertussen het waterreservoir van de lodge. Chris vraagt zich hardop af of alles ‘ijsbeerproof’ is.
De buitenplatforms hebben ijzeren tralies op de bodem. De beren lopen er geregeld onderdoor. Met hun bek komen ze tot op 20 centimeter.
Een intiem moment, waarbij je bijna zou vergeten dat een vrouwtjesbeer met jongen zo ongeveer de gevaarlijkste combinatie is die je als mens kunt ontmoeten. De dieren blijven dagenlang rond de lodge hangen, waardoor ze al snel liefkozend ‘huisberen’ worden genoemd.
Later die avond duikt het Noorderlicht op aan de lege hemel. Golven groen, blauw en rood licht dansen door de koude lucht. De discussies verstommen voor even en iedereen gaat naar buiten. Christa merkt op: ‘Ik denk niet dat mijn gedrag zal veranderen na deze trip.
Het gaat mij meer om de belevenis in plaats van duurzaamheid.’ Chris hoort haar praten en roept ineens: ‘De planeet gaat toch ten onder. We zijn met te veel mensen en we vernietigen onze wereld.’ Het is opnieuw even stil in de groep. Ik ga nog maar even genieten van het Noorderlicht. Buiten.
Pruttelend komt de Tundra Buggy op gang. De logge, robuuste truck is hier het enige vervoermiddel. Dit monster van staal is speciaal gemaakt voor dit subarctische poolgebied met zijn ruige landschappen. Met zijn wielen van 2 meter overwint hij handig de vele rotsen, de zachte sneeuw of een meertje.
En als het moet ploegt hij zich een weg door dikke lagen modder. Het is een safarivoertuig, al is het gevoel compleet anders dan bijvoorbeeld in Afrika.
Gids Conrad Hennig speurt over de kale vlakte. Zijn ogen zoeken naar alles wat beweegt. Deze Zuid-Afrikaanse bioloog is totaal verknocht aan deze koelkast vol leven. Vol enthousiasme vertelt hij welke dieren hier allemaal je pad kunnen kruisen. Van muisachtige lemmingen tot sneeuwuilen, poolvossen en rendieren. Maar de buggy moet vooral toeristen beschermen tegen de ‘witte koning’ van het poolgebied. Binnen zit je lekker warm.
Achterop is een open platform, dat afgesloten is met een stevige (en hoge) reling. Een volwassen mannetje komt aan slenteren, snuift even onze geur op en leunt op zijn achterpoten tegen de rand. Inclusief de vervaarlijke klauwen is hij meer dan drie meter groot. En zijn honger naar ons is groter dan andersom …
De reis naar dit afgelegen deel van de wereld is een bizarre mix van eco- en ramptoerisme. Met een boodschap. Althans zo voelt Conrad het. Als de avond valt geeft de bioloog lezingen in de lounge. Bevlogen praat uit over het gebied, de dieren en misschien wel het allerbelangrijkste: klimaatverandering.
Waar de ijsbeer de afgelopen jaren ongewild het ‘lijdend voorwerp’ van is geworden. ‘Ik maak me grote zorgen. Deze dieren zijn afhankelijk van ijs, simpelweg omdat ze in open zee de zeehonden niet te pakken krijgen.
Zeehonden moeten ademen en gebruiken daarvoor speciale luchtgaten in het ijs. De ijsbeer wacht simpelweg tot zijn maaltje uit het water opduikt.’
In ons land is klimaatverandering (nog) nauwelijks merkbaar, maar Conrad laat via talloze foto’s en grafieken de gevolgen voor de Hudsonbaai zien. ‘De afgelopen twee decennia is twintig procent van het ijs gesmolten rond de Noordpool. In 2007 was de noordwestelijke doorvaart (dwars door Canada) voor het eerst met een schip mogelijk.
Door de hogere temperaturen groeien naaldwouden steeds verder noordwaarts. Daarnaast worden er steeds minder ijsberen en zeehonden gezien, al zijn er geen precieze aantallen.’ Sommige toeristen zijn in slaap gevallen. En gaan de strijd aan met de luid ronkende kachel. Anderen stellen vraag na vraag om hun honger naar informatie te stillen.
De poolwinter duurt hier zo’n zes maanden, waarbij het kwik de min 40 haalt. Bij aankomst is alles nog in herfstsfeer, maar al snel valt de eerste sneeuw van het seizoen. Onze ‘huisberen’ reageren direct op de intrede van de lang verwachte winter. Een jong kijkt omhoog en ziet de grote vlokken op zijn neus landen. Van blijdschap glijdt hij op zijn buik over de grond, zijn achterpoten fungeren als propellers.
Zijn broertje springt boven op hem. Moederbeer ziet alles op haar gemak aan. Als de jongen moe zijn springen ze bovenop mama. Hongerig zuigen ze aan de tepels van moeder. Conrad staat opgetogen te springen: ‘Dit is heel bijzonder om te zien.’ Vanuit de warme lounge is de afstand slechts tien meter. Alsof je midden in een natuurdocumentaire zit. In 3D.
Laura Yarashus (44) uit Chicago staat al een tijdje gebiologeerd te kijken naar de ‘huisberen’. Ze schudt geregeld haar hoofd als ze Chris en Christa hoort praten. Zoals meerderen in de groep. Ze is erg onder de indruk van wat ze gezien én gehoord heeft.
Om hier te komen heeft Laura haar man simpelweg verteld dat ze dit móest doen, alleen. ‘Ik geef al mijn spaargeld aan het Wereld Natuur Fonds. Ik ga me nu echt voor een betere wereld inzetten. Oftewel, anderen overhalen en zelf proberen zo ‘groen’ mogelijk te leven. Mamabeer en de jonkies hebben mij overtuigd!’
Wie wandelt door Churchill ziet dat ook de inwoners anders zijn gaan denken over de ijsbeer. Jarenlang vochten de lokale bewoners met de dieren om het recht van bestaan. De ijzersterke dieren werden gezien als ´overlast´ en meestal afgeschoten.
Nu worden exemplaren die Churchill binnen wandelen met een geweer gedrogeerd. En in een heuse ijsbeergevangenis opgesloten. Totdat de baai is bevroren. Niet alleen winkels en hotels, maar ook de straatnaambordjes en diverse huizen hebben afbeeldingen van ijsberen.
Op de laatste dag kijkt Conrad indringend naar de groep toeristen in de lodge. En fluistert: ‘Dit is een goed beeld van de huidige situatie rond klimaatverandering. Wij als wetenschappers geven tonnen aan informatie en langzaam volgt het bewustzijn.’
Na enig nadenken vat hij het mooi samen: ‘Iedereen is bezorgd, maar weinigen doen er echt wat aan. De weg is nog lang, terwijl de veranderingen hier erg snel gaan. De grote vraag is; zal de mens op tijd reageren? Of kan deze koning van het ijs zich zelf snel genoeg aanpassen?’