De Dolomieten van Zuid-Tirol

De naam doet de wenkbrauwen toch wel even fronsen. Tirol, dat is toch Oostenrijk? Maar Zuid-Tirol is toch echt Italië, ironisch genoeg dan wel het noordelijkste deel van het land. Een wonderlijke regio.

Waar de ruige bergen van West-Europa het zachte Mediterrane klimaat ontmoeten. Je kunt ook zeggen dat hier de Mediterraan botst op de bergen. Met opmerkelijke gevolgen.

Gids Luigi wijst. Dit zijn niet zomaar bergen. ,,De Dolomieten zijn eigenlijk versteende algen- en koraalriffen die 250 miljoen jaar geleden in een warme oerzee groeiden.

Toen het water zakte, kwamen de riffen tevoorschijn. Door de eeuwen heen zijn ze verder omhoog geduwd.” Je kunt nu op diverse plaatsen nog de fossielen zien van de oerzee.

Diverse mensen hadden me al gewaarschuwd. Wie Zuid-Tirol bezoekt zal worden overweldigd, was hun overtuiging. ,,Tuurlijk,” dacht ik als ervaren reiziger nog. Maar al snel merk ik dat dit gebied uitnodigt tot actief bezig zijn. En tot nadenken, of eerder: mijmeren.

Dat heb ik graag, als reiziger wil ik graag worden verrast. Buiten de gebaande paden, naar plaatsen waar termen als authentiek en idyllisch lijken te zijn uitgevonden.

Het is dan ook een bijzondere mix, eerlijk is eerlijk. Maar wel één die zorgt voor verwondering, en dat is een van de mooiste onderdelen van het leven.

Merano is het hart van Zuid-Tirol. Met ook hier de wonderlijke mix. Palmen op de promenades en gletsjers op de achtergrond. Een kuurstad met de mooiste tuin van Italië.

Het is een hooggelegen stad, maar met een opvallend mild klimaat. Als je hier rondwandelt valt de wonderlijke mix vanzelf op.

Ik zie toch echt palmbomen. In een decor van bergen tot 3.335 meter, met in de verte het ijs van een gletsjer. Merano is een kuurstad, het beroemde kuurhuis is in Jugendstil, maar de Therme Meranpo zijn een ode aan de hedendaagse architectuur. En de thermen zijn heerlijk om te relaxen.

In Bolzano kun je goed shoppen en een drankje drinken op een Piazza. Ik ga zitten op een bankje en vraag me af hoe dat kan? Het moet het bijzondere klimaat zijn, alweer. La Dolce Vita, het goede leven…

Het meer is best gek, want dit is het droogste deel van de gehele Alpen. In een jaar valt hier minder dan 400 milimeter neerslag. In sommige plaatsen in de Alpen valt meer dan het dubbele: 900 mm. Laat die zon maar schijnen en dat lukt heel aardig hier. Wakker worden met een zonnetje is hier een soort standaardritueel. Ik noem het wel het ‘gele genieten’.

De irrigatiekanalen zijn vaak al eeuwen oud. De zogeheten ´waalwegen´ zijn ideaal om te verkennen. Tot in de late herfst hoor ik van de gids. Ik mag kiezen: Wil ik wandelen rond Malles/Mals? Of bij Glorenza/Glurns, Sluderno/Schluderns of Senales-Ciardes/Tscharser Schnalswaal? Euh, geen idee. In dit soort gebieden laat ik me graag verrassen. Gids Adrien mag kiezen. En ook hij twijfelt. Het aanbod is groot, vandaar.

Het bergmassief ligt tussen de dalen Val Gardena/Gröden en Alta Badia. De bergen worden omringd door de vier bergpassen Sella/Sellajoch, Passo Gardena/Grödnerjoch, Campolongo en Pordoi.

In de winter is dit een zeer populair de Sella Ronda van 26 kilometer op ski’s. In de rest van het jaar kan het per fiets, dan kun je het doen in 135 kilometer. Waarbij je zelf kunt kiezen of je de liften wilt gebruiken of alles op menskracht wilt doen.

Ik kies voor beiden. Eerst verken ik de verharde paden, die nog opvallend glooiend zijn. Het zicht in de valleien is meer dan indrukwekkend. Maar hogerop is het toch net iets mooier. Ik heb veel meer het gevoel dat ik er echt onderdeel van uit maak. Al is dat overdreven, ik ben natuurlijk maar minuscuul vergeleken bij deze reuzen.

Niets is lekkerder dan vermoeid een douche of bad te nemen. Of een massage. Elke spier in mijn lijf is voelbaar en het lichaam geeft op harde wijze aan dat ik iets anders moet gaan doen. Bijvoorbeeld om aan te schuiven voor een lekkere maaltijd. En te genieten van wijn. Mijn lichaam is me zowaar dankbaar voor het genieten. Het is een mooie dag.

Ik trek de stoute schoenen aan. Letterlijk. Voor me rijst een Klettersteig op, ook wel ‘via ferrata’ genoemd. Dat laatste betekent in het Italiaans ‘ijzeren weg’ en daarmee wordt het wel een beetje duidelijk. Het is een met staaldraad uitgezet parcours langs een bergwand. En ja, dat kan zo eng zijn als het klinkt. Gelukkig zijn er diverse gradaties; voor beginnende klauteraars tot ervaren berggeiten. Ik zit er ergens tussen in.

Klimmen over ijzeren pinnen in de rots, balanceren op staaldraad en hangen aan een rots. Dit is apenkooien in de bergen. Ik ben wel gezekerd met een veiligheidsgordel, dus er kan niets gebeuren. Maar daar wil ik het niet op aan laten komen. Dit moet op eigen kracht en kunde. Op de diverse rustpunten overvalt een heerlijk gevoel me. Het voldane gevoel dat je hebt moeten werken voor je uitzicht. Dit heb ik verdiend; met elke puf, hijg en gekreun.

Wandelen staat ook op mijn lijstje. Er zijn diverse opties. Ik kan natuurlijk alleen op pad, maar dit kan ook met een berggids van een gecertificeerde Alpinschule. Als ik alleen ben voel ik me vrij. Ik kan gaan en staan waar ik wil. Met een Zuid-Tiroolse berggids krijg ik ongekend veel informatie: over het weer, de mensen, de dieren en de lokale omstandigheden.

Ik neem een gids mee, benieuwd als ik ben naar dit gebied. En ik wil een zonsondergang-wandeling. Oftewel ergens op een mooie plek de zonsondergang meemaken en toch op tijd voor het donker binnen zijn. En op tijd voor het eten ook.

Het blijft een soort van verademing. Na een lange bergwandeling zie je de berghut waar je overnacht. Soms als een complete verrassing, maar soms ook goed voor een zucht van opluchting.

Ook bij mij wisselt het af, wonderlijk genoeg. Duidelijk is wel, bij wandelen in de bergen van Zuid-Tirol kun je het zo moeilijk maken als je zelf wilt. Ook zo makkelijk mogelijk overigens.

Er is ook iets nieuws, al bestaat het al wel een tijdje. Er zijn hier ook ‘sterrenhutten’, waar topkoks een driegangenmenu (of meer) voor je klaar maken. De slaapplek is luxueuzer dan menig hotel, maar het knusse karakter van de berghut is gebleven.

Maar waar je ook overnacht, overal is de bergsfeer te zien en te proeven. De lokale uitbater van de hut haalt me plots uit mijn gedachten door te vragen of ik geniet. Mijn hele lichaam zegt ja.

De Italiaanse keuken; het is er één om je vingers bij af te likken. Sinds ik geregeld naar Italië reis hebben de woorden gastronomie en wijn pas echt diepgang gekregen. Natuurlijk zijn er talloze (en dan ook echt letterlijk talloze) pasta’s te vinden.

Maar ook Zuid-Tiroolse zuurkool, gebraden hertenvlees met polenta, goulash van rodekool en gerookte vleessoorten. Bij de desserts is er de bekende strudel; deze is gevuld met appel of peer, noten en rozijnen.

Op reis zoek ik vaak tradities die nog niet zo bekend zijn. In Zuid-Tirol hebben ze het Törggelen; een traditie in de herfst. Sowieso een mooi moment van het jaar. De blaadjes vallen, net als de tamme kastanjes die rijp zijn. Als deze lekkernijen– die in Zuid-Tirol ‘keschtn’ worden genoemd – in september rijp zijn, is dat reden voor een feestje.

De Kastanjeroute is de meest populaire route in de herfst. Deze 60 kilometer lange route loopt van Varna/Vahrn tot de stad Bolzano/Bozen. Je kunt hier heerlijk dwalen; langs eeuwenoude kastanjebossen en watervallen. Oh en je wandelt en passant langs talloze gelagkamers en wijnkelders.

De route kan in diverse dagen worden gelopen, maar je kunt natuurlijk ook een deel wandelen. De boerenherbergen (stuben) hebben een met hout betimmerde gelagkamer. En er is niets zo lekker na een stevige wandeling om verse druivensap (‘siasser’) te proeven. En jonge wijn (‘nuien’) uit hun eigen wijngaarden. Je krijgt er ‘speck’ bij, gepofte kastanjes en nog wat gerechten uit de rijke en gevarieerde Zuid-Tiroolse keuken. Boerengastvrijheid op zijn best.

Wijnliefhebbers kennen Zuid-Tirol. Ook al is het maar een van de kleinste wijnstreken van Italië. En goed voor slechts 0,7 procent van de landelijke productie. Maar een verbazend groot deel van de wijnen uit dit gebied (98 procent) voldoet aan de strenge eisen van de DOC (Denominazione di Origine Controllata, vergelijkbaar met AOC – Appellation d’Origine Controlée – in Frankrijk).

De wijnboer schenkt mijn glas vol en praat voluit: ,,‘Tre Bicchieri’ of ‘Drie Glazen’ is de belangrijkste eretitel die wordt verleend door de prestigieuze Italiaanse wijngids ‘I vini d’Italia’, uitgegeven door Gambero Rosso en de slowfoodbeweging.

Eten en drinken; je kunt er een Italiaan voor wakker maken. En mij ook. Wat ook letterlijk gebeurt als ik in de ochtend vers brood ruik als ik mijn ogen open doe. De geur van koffie volgt er al snel achteraan. Dit is wakker worden bij de boer met een glimlach. Het zonnetje komt net over de bergen heen, de zonnestralen verwarmen mijn gezicht.

Je kent het gevoel wel; je denkt dat je geluk hebt met het weer. Het ultieme vakantiegevoel. Maar dat is hier anders. Zuid-Tirol ligt aan de zuidflank van de Alpen. De meeste hellingen liggen naar het zonnige zuiden. En je hoeft geen weerman te zijn om te begrijpen dat…