blijf op de hoogte!

blijf op de hoogte!

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief

De hoogtepunten van Bourgondië

Iedereen kent de uitdrukking. Ik had me al diverse keren afgevraagd: Waar komt die term vandaan? Uit Bourgondië dus, een Franse regio waar genieten tot kunst is verheven. Hoog tijd voor een uitgebreide proeverij; ter plekke. Een feest voor de zintuigen.

Lees verder

Bourgondië: Oftewel Bourgondisch eten

Het Bourgondische leven is lekker eten en drinken. En eten kun je in Bourgondië uitzonderlijk goed. In de restaurants, picknickend tussen de wijnvelden of met een wijndiner.

Een lunch tussen de wijngaarden ijn Bourgondië. ©Corno van den Berg

Overal om me heen zijn wijnvelden. Een kleed ligt op de grond, het eten staat op oude wijnvaten. Na enkele dagen rondstruinen in Bourgondië herken ik de meeste soorten kaas wel, waaronder lokale ‘epoisses’. Extreem scherpe, maar zachte kaas die je bijna met een lepel moet eten. Verder zie ik huisgemaakte paté, biotomaten, een salade en natuurlijk vers brood. Dit is Frankrijk zoals ik het graag zie. Of proef eigenlijk.

Een zachte plop verstoort de rust. De kurk is uit de fles, al snel volgen er nog meer. Deze picknick mag uren duren. En gelukkig kan dat ook, want haast is als vloeken hier. De foto’s die ik maak kunnen zo aan de muur. De herinneringen krijgen een bijzonder plekje.

Een mosterdproeverij bij Moutarderie Fallot in Beaune. ©Corno van den Berg
Het is bekend van bijvoorbeeld Zuid-Afrika, maar in Bourgondië kom je het nog niet zoveel tegen. Het wijndiner, waarbij je 12 wijnen te proeven krijgt met bijbehorende gerechten. Een buitengewoon smaakvolle ervaring. En je kunt je favoriete wijnsoort uit kiezen. Maar twaalf glazen wijn op een avond? De kleine spuugbak op tafel staat er niets voor niets.


,,Maar je mag ook naar binnen spugen, oftewel slikken,” lacht de sommelier. 84 soorten wijn Olivier Leflaive is de eigenaar van maar liefst 84 soorten wijn. De gepensioneerde man komt net van het veld, om te zien of alles goed gaat bij het plukken. En, door zijn witte hoed voldoet hij volledig aan het beeld van een flamboyante Fransman.


Hij wil op een traditionele manier wijn maken en geen populaire wijn voor bijvoorbeeld winkels of restaurants. Hij gebruikt nog steeds dezelfde vaten als zijn grootouders, dezelfde grond, dezelfde druiven en dezelfde technieken. En, hij neemt de tijd. Geen haast. Iets wat vaker voorkomt in Bourgondië. Als hij begint te praten merk je al snel zijn voorliefde voor de druif, groen en blauw. Iets wat je proeft in zijn wijnen.


Leflaive praat honderduit over de ‘moderne wereld’. Bijvoorbeeld over de oprukkende plukmachines die hij verafschuwt, omdat ze de slechte druiven er niet uit halen. En over het weer, het enige element dat hij niet kan beïnvloeden. Maar dat bepaalt wel een goed wijnjaar of niet. ,,De Bourgondische herfst vorig jaar was prachtig, dus alles is goed gekomen.” De halve glimlach verraadt zijn eerdere zorgen.

Je merkt al snel zijn voorliefde voor de druif, groen en blauw

De beroemde mosterd van Dijon

Shoppen naar kazen in Bourgondië. ©Corno van den Berg

In Dijon, Autun en Cluny struin ik door de straten. Op zoek naar de lokale specialiteiten. Zoals gebakken walnoten met chocolade. Of peperkoek (bloem, sterke honing uit de Morvan en wat specerijen). 

Er zijn talloze variaties; met chocoladepitjes, vijgen, cassis en ananas. En naast wijn is er Crème de cassis, een lokaal pittig likeurtje. Het is een overdaad, en ik kan niet alles kopen. Toch?

Maar het bekendste is Moutarde de Dijon, oftewel mosterd. Afkomstig uit China en via de Romeinen in Bourgondië beland. Maar inmiddels wereldberoemd. 

Tijdens de rondleiding bij Moutarderie Fallot in Beaune vallen de tientallen smaken op die er inmiddels zijn. Mosterd met saffraan, met lavendel, basilicum of dragon, eigenlijk met van alles. Dat wordt nog lastig. Proeven is heftig, het hoort toch echt bij een gerecht.

Slakken of kikkerbilletjes?

De menukaart zegt me weinig. Natuurlijk staat er boeuf bourguignon op en meer bekende gerechten. Ik vraag naar andere lokale Bourgondische maaltijden. 

De ober denkt even na en roept dan; slakken of kikkerbilletjes? En nee, die staan niet op de kaart. ,,Maar ze zijn wel erg vers,” voegt hij er stijlvol aan toe. 

Het chateau ligt midden in het groen. De temperatuur is heerlijk, hoog tijd voor een buitenlunch. Het is alsof alles dan nog even net iets lekkerder smaakt. 

De keuze valt op kip met lokaal gekweekte cantharellen, asperges en poffertjes van aardappel. Een boxer komt bij me liggen. De hond geeuwt, hij weet maar al te goed wat het Bourgondische leven inhoudt. Heerlijk.

Wijn proeven in Bourgondië

Al jaren wilde ik de wijnoogst meemaken. En dwalen langs de velden. Langs de beroemde Route des Grands Crus. Langs typische dorpjes.

Een wijndiner bij Olivier Leflaive. ©Corno van den Berg

Mijn kennis over wijn is aardig, dacht ik vooraf. Ik ken het verschil tussen de diverse soorten druiven, en dan niet of ze wit, groen of blauw zijn. En de algemene regels: hoe hoger het wijnveld op de heuvel ligt, hoe beter de grond en de stand ten opzichte van de zon. 

Dus: hoe beter de wijn. En hoe duurder, dat ook. Maar langs de Route des Grands Crus gaat er een wereld voor me open.

De druivenoogst in Bourgondië. ©Corno van den Berg

Route des Grands Cru

De wegen zijn smal en dwarrelen tussen de wijnvelden door. Rijen druivenstruiken voor zover het oog reikt. Al is het wijngebied verhoudingsgewijs maar een klein deel van Bourgondië.


Je verdrinkt hier bijna in de Pinot Noir, Chardonnay (noordelijk deel) en Beaujoulais (zuiden). De Route des Grands Cru is een must voor de wijnliefhebber.


Het is een ongeveer 60 kilometer lange route van de Côte d’Or heuvels, die loopt van Dijon in het noorden naar Santenay in het zuiden.


Onderweg kom je talloze wijngaarden tegen. Met klinkende namen als Côte de Nuits en de Côte de Beaune. En je passeert 33 typische Franse dorpjes.

Ik zie alleen een bord met een wijsneuzige tekst

Het wijnveld zelf ziet er weinig bijzonder uit. Net als de omgeving eigenlijk. Maar hier wordt de duurste wijn ter wereld verbouwd. En nee, je kunt er geen rondleiding krijgen, er is geen chateau, geen proeverij of wat dan ook. Alleen een bord met de wijsneuzige tekst: ,,Veel mensen komen naar deze plek en we begrijpen dat. Desondanks vragen we u om op de weg te blijven en onder geen beding de wijngaard te betreden.” is alles wat je ziet.


Welkom op de wijngaard van Romanée-Conti, waar een fles meer dan 6.000 euro kost. Gelukkig kun je bij veel andere wijnhuizen wel wat proeven en/of een rondleiding volgen. En natuurlijk ter plekke wat flessen inslaan.


Al blijkt het nog best lastig om je eigen favoriete wijn te vinden. Het juiste aroma, de nasmaak en natuurlijk je eigen smaak. Gelukkig gaat het proeven niet echt vervelen.
Een wijnproeverij in een wijnkelder. ©Corno van den Berg

Wil ik Fruittherapie?

Je kunt hier fruittherapie krijgen, lees ik ergens. Het klinkt uitnodigend, maar een beeld heb ik er niet direct bij. En helpt het ergens tegen, zoals bij veel therapieën? Op de massagetafel ligt een doorschijnende plastic hoes. Hmm, dit kan wel eens een bende worden. 

De masseuse gebruikt onder meer een druivengelei, de pitjes rollen over mijn lichaam. Dat is een lekker gevoel, al is het ook wel wat vreemd. 

De huid ontmoet ook nog talloze andere vruchten. Ik probeer ze te herkennen met mijn neus, maar dat lukt niet echt. Het blijkt aardbei te zijn, tegen rimpels. En bramen om je huid elastisch te houden. Terwijl perziken de huid zuiveren en de huid glanzend maken. 

Er is één nadeel. Het lichaam kleurt bruin, een beetje viezig zelfs. Maar het ruikt heerlijk. De douche is verfrissend, net als de relaxte massage die volgt. Als de fruittherapie ook tegen stress is bedoeld, werkt hij zeker. Heel goed zelfs.

Vorstelijk slapen

Overnachten in een weelderig chateau. In een luxe hotel of in een rustieke Chambres des hôte. Slapen in Bourgondië kan in alle gradaties. De keuze is riant en je bepaalt zelf wat je het beste ligt, letterlijk.

Bloemen in Bourgondië. ©Corno van den Berg
De metershoge gordijnen houden al het licht tegen. Gelukkig is de moderne wekker op mijn telefoon hierop voorbereid. Maar als de gordijnen eenmaal plaats maken, kijk ik uit over een wijnveld. De rijen druivenstruiken brengen mijn ogen vanzelf bij een typisch Frans dorpje.


De gele huizen blinken, de zon piept net boven de horizon uit. Enkele vogels fluiten. Bourgondië ontwaakt. En ik ook, het liefst met zo’n uitzicht. Ontbijt op mijn eigen terras, wat kan er mooier?

Grote keuze: Van luxe tot klassiek

Bij goed leven hoort vorstelijk overnachten. En de keuze is groot in Bourgondië. Van eenvoudig tot luxe, van klassiek tot natuurlijk, van goedkoop tot duur. Mijn doel is om elke dag ergens anders te slapen. Het is een plek met een andere sfeer.


Het is altijd een klein geluksmomentje. De eerste blik over de omgeving op reis. Zeker als je in het donker aan komt. Was het eerder nog een wijnveld, nu is het decor een heuvelachtig grasland met bosschages. Verderop staan wat koeien te grazen. Uit de schoorsteen van een huis in de verte komt rook, een groep kraaien vliegt over.
Eén van de chateaus in Bourgondië. ©Corno van den Berg

De huiskat wil mijn been als krabpaal gebruiken en spint genoegzaam. Ik ruik vers brood, mijn zintuigen zijn alweer alert. Chambre des Hotels zijn vaak eenvoudig, maar wel heel persoonlijk bij mensen thuis. Om even een praatje te maken, de zelfgemaakte wijn te proeven of de kaas van de buurman te keuren.

De beroemde Maisons zijn (luxe) huizen met enkele kamers voor gasten; een Franse bed & breakfast. Handig op het platteland, maar ook in de stad. Zoals in Dijon bijvoorbeeld. 

Het bed in de middeleeuwse woning is immens. Net als de gevel van de muur erachter. De televisie en radio zijn weggewerkt in de kast, om de sfeer uit lang vervlogen tijden te behouden. Ja, hier kan ik wel slapen.

Op de achtergrond is geroezemoes te horen dat hoort bij een stad. De sleutel van de deur past bij de rest; hij is extreem groot. Met mijn twee meter voel ik me ineens Kleinduimpje. Dat heb ik zelden.

Maar ik kan wel uitgerust de stad verkennen. Eens even zoeken op internet. De tips van een ‘local’ zijn erg populair. En terecht. Na een week rondreizen door Bounrgondië is het duidelijk, alle tips zijn goud waard. 

De tips van een ‘local’ zijn erg goed.

Zoals voor die wandeling in de buurt, de leukste winkels in het stadje of dat restaurantje om je vingers bij af te likken. Het is dé manier om de geijkte paden te verlaten. Keer op keer.

De mooiste chateaus

De Bourgondische hertogen hadden een uitbundig leven. Met ongekend veel rijkdom. Dit zeer tot de verbeelding sprekende leven bestaat nog steeds. Een kijkje in een beroemd chateau.

Leven als een God in Bourgondië. ©Corno van den Berg

Zelfs het openen van het immense ijzeren hek gaat elegant. Dit is Amelie of Macmahon, de hertogin van Magenta. Een Schotse weduwe die trouwde met een Franse hertog. In haar beroemde Chateau de Sully laat ze graag zien hoe de rijke Bourgondiërs ooit leefden. En nu nog, want ze leeft hier nog met haar kinderen. 

Vergapen aan rijkdom (van weleer) is een populaire bezigheid in Bourgondië. Een rondleiding door de vele chateaus kan op talloze plaatsen. Bij sommigen kun je overnachten, bij andere een muziekvoorstelling bijwonen. Of wijn proeven. In een decor waar je u tegen zegt.

Een varken als huisdier in Bourgondië. ©Corno van den Berg
De rondleiding voert langs de kamers. De tientallen antieke meubelen, schilderijen en andere kunst. ,,Het is geen museum, we leven hier nog. Mijn kinderen groeien hier op, dat wil ik graag.” Haar honden leven op de immense patio.


Zonder gene laat ze zien dat de Franse bouwers erg slordig waren. De patio moest vierkant worden, maar als je goed kijkt zie je al snel dat het aantal ramen niet klopt. ,,In hun ijver hebben ze zich iets verrekend. Een meter of drie,” zegt ze lachend.

Dit leven moet je liggen

Maar zodra de rijke geschiedenis van Bourgondië aan bod komt, verandert haar toon. Trots vertelt ze over het roemruchte koninkrijk dat ooit was. En hoe bepalend het voor Europa was. Dwalend door het chateau komen haar woorden langzaam tot leven.


De diverse oorlogen, de wilde feesten en steeds extremer wordende landgoederen. En de rol van haar familie in het geheel, wat lang niet altijd over rozen ging. Ze vertelt: ,,Het leven is mooi, al kan het hier in de winter erg koud worden. En dit type leven moet je wel liggen.” Ze staat bij een tekentafel. Af en toe probeert ze het meer dan indrukwekkende uitzicht op papier te vangen. En die wijnvelden in de omgeving zijn alleen maar om het chateau in stand te kunnen houden.


Goh, een duik in het verleden van de Bourgondische hertogen. In de negende eeuw maakte Bosso van Provence gebruik van de chaos in Frankische rijk. Hij stichtte een onafhankelijk rijk; Bourgondië. Langzaam groeide hun invloed. Tussen 1363 en 1506 heerste ze over bijna half Europa. Met veel rijkdom. De heersers hadden kleurrijke namen, zoals Filips de Stoute, Jan zonder Vrees, Maximiliaan van Oostenrijk en hertogin Maria van Bourgondië.

Amelie voert de kippen, terwijl bezoekers foto’s maken van haar huis. In de biologische tuin kleuren de zonnebloemen zachtgeel. Ondertussen liggen de pompoenen te wachten op hun oogst. Een groepje bezoekers drinkt wat in het theehuis. Mijn rondleiding eindigt op het bordes.

Chateau de Sully in Bourgondië. ©Corno van den Berg

Mijn blik glijdt ver weg, naar het verderop gelegen chateau. Verder is er geen huis, weg of wat dan ook te zien. Vogels fluiten in de diverse bosschages, de karpers laten zich zien in de gracht om het chateau. Ik zou hier wel kunnen leven, denk ik. Nee, weet ik.

Dwalend door dit gebied blijkt het moeilijk te zeggen wanneer (en waar) het ‘Bourgondische leven’ begon. De Galliërs hielden van lekker eten en drinken, net als de Romeinen. Al hebben de hertogen het geoptimaliseerd. 

Een bankje roept. Mijmeringen komen en gaan. Het Bourgondische leven is een combinatie van rust en genieten, op de momenten in het leven dat het kan. Zeker is dat zo’n speurtocht hongerig en dorstig maakt. Dat had ik nou weer niet verwacht …

Actief bezig

Druiven plukken in de herfst. Met de fiets de wijnvelden langs. Op een segway door een stad toeren. Wandelen in de bosrijke Morvan. Of een traditioneel wijnvat maken. Het kan allemaal.

Druiven plukken is populair bij jongeren. ©Corno van den Berg

Ik krijg een knijpschaar in mijn handen en moet meehelpen. In eerste instantie zoek je naar de vruchten tussen de bladeren, maar al snel weet je waar je moet zoeken. Trosje voor trosje verdwijnen rijpe druiven in de emmer. En het is relatief eenvoudig om de slechte vruchten er uit te halen. Als ze nog niet rijp zijn, of zijn aangevreten of wat dan ook.

Mijn emmertje is snel gevuld. Die lever ik in bij de dragers, die een grote mand op hun rug hebben. Wat opvalt is hoeveel emmertjes in de mand gaan en hoeveel manden in de laadbak. En als die vol is maakt hij gewoon plaats voor een nieuwe. 

In slechts twee weken in september moeten alle druiven worden geplukt. Overal staan tractoren met daarachter een laadbak voor de druiven. Het klinkt idyllisch, maar de druivenpluk is zwaar werk. Je moet veel bukken, want de struiken zijn klein. En je werkt in de zon, deze keer voelt het zweet heerlijk. En je leert wijn beter waarderen, hoor ik iedereen zeggen. Dat is misschien wel het belangrijkste. 

Op de segway door Dijon. ©Corno van den Berg
Het is traditie om met een groep vrienden te gaan. Er wordt veel gelachen. Een jonge vrouw eet de rijpe vruchten, ze zijn inderdaad heerlijk zoet. Een ander neemt een slok van een biertje. Zelfs hier zie je de eeuwige ‘strijd’ tussen bier- en wijnliefhebbers nog.

Op een segway

Het is eigenlijk tegenovergesteld. Op je gemak door een stad zoeven. Zonder je in te spannen. De segway is een geinig vervoermiddel dat zich opvallend makkelijk laat besturen. Lichaam vooruit, segway vooruit. En achterover leunen is remmen, je evenwicht bewaren is stoppen.


Na een half uurtje durf ik de drukke markt zelfs aan, want je mag op voetgangerspaden rijden. En je kunt dus de stad snel verkennen, met een gids zodat je niets mist. Deze gids is ook handig als je even een foto wilt maken of wat wilt kopen. Hij kan dan even bij de segways wachten.


Maar als Hollander moet ik ook de fiets op. Een ideale manier om de wijnvelden en het achterliggende landschap te verkennen. Eerst even langs bij de plaatselijke VVV voor wat kaarten. Veel Franse wegen zijn rustig en perfect voor een dagtoer. Er zijn inmiddels diverse fietsroutes aangelegd. Waarbij je zelfs je koffer kunt laten brengen, zodat je niet terug hoeft. En je kunt meer wijn proeven onderweg…

Het bijzondere van een wijnvat

Overal in Bourgondië kom ik traditionele wijnvaten tegen. Bij mijn rondvraag hoor ik dat de oudste maar liefst 2.400 jaar oud zijn. En dat er in Meursault een workshop is: L’Art du Tonneau (De kunst van het Wijnvaten maken). Met een heus theorie- en praktijkdeel.
 
Wijnvatenmaker Frédéric Gillet vertelt: ,,Een wijnvat geeft veel wijn zijn karakteristieke smaak. Wijn gaat eerst zo’n 12 tot 14 maanden in het vat, dan in de fles. Ze worden gemaakt van lokaal eikenhout, waarbij vakmanschap wordt gecombineerd met oerkrachten als vuur.”

Cursus wijnvaten maken in Bourgondië. ©Corno van den Berg

Wat opvalt is dat alles erg nauw luistert. Het selecteren van het juiste hout, het op maat zagen van de planken, het kromtrekken van het hout en, het maken van het vat. En dat blijkt het praktijkdeel te zijn. Ik moet een van de ijzeren ring die om het vat heenging horizontaal houden en dan plank voor plank tegen de ring drukken. En zo langzaam het vat maken. 

Het is slechts een klein onderdeel van het proces, maar het geeft wel de complexiteit aan. Eerlijk is eerlijk, dit is verreweg de moeilijkste activiteit van deze reis. Maar een wijnkelder met al die vaten zal nooit meer hetzelfde zijn.

De term: Leven als …

Waar komt de uitdrukking Leven als een Bourgondiër vandaan? Op zoek naar het verleden van Bourgondië. Naar de vroegere bewoners: de Galliërs en Romeinen. Langs bekende en minder bekende attracties.

De gids haalt haar schouders op. Net als haar collega’s. Lokale bewoners kennen onze uitdrukking ‘Leven als een Bourgondiër’ niet. Wat het zou kunnen betekenen wel, dat zeker wel. ,,Kijk hier maar rond, dan begrijp je het wel,” hoor ik opvallend vaak. Dat was ik nou net van plan.

De opvallende gele restanten staan ietwat verdwaald midden in het landschap net buiten Autun. Een steenuiltje zit als een poortwachter op de restanten van de tempel. Tempel, ja. Al heeft de Tempel van Janus een verwarrende naam. Hij is niet Romeins, maar gemaakt door de Galliërs. De naam is door de jaren heen verbasterd tot Janus. Alsof geschiedenis al niet ingewikkeld genoeg is.

Een ingang van één van de wijngaarden in Bourgondië. ©Corno van den Berg

Een Nederlandse in Bourgondië

De Nederlandse Joyce van den Berg is een tijd terug naar Bourgondië verhuisd. Ze wil het liefst een eigen boerderijtje beginnen hier. Dat is haar uitleg van de uitdrukking.


Daarnaast is ze gids, om anderen te overtuigen van haar gelijk. Ze lepelt de jaartallen en feiten eenvoudig op, maar praat liever over hoe het leven destijds moet zijn geweest. Zittend in het gras zegt ze: ,,We weten opvallend weinig over de Galliërs. Ze kozen dit gebied bewust uit.


Bourgondië ligt centraal, al duizenden eeuwen kruisen hier belangrijke wegen en dus mensen. Desondanks proef je hier nog overal rust en ruimte. Een goed klimaat, lekker eten en drinken. Wat heb je nog meer nodig?” Ze zucht.

Het beroemde Les Hospices de Beaune was niet voor de rijken, maar juist voor de armen

Iets verderop ligt het door vestingmuren omringde Bibracte, ooit de hoofdstad van één van de machtigste volkeren van Gallië. En ja, de Galliërs hielden van het overdadige leven, er zijn in dit gebied talloze duizenden jaren oude wijnkruiken gevonden.


De stad Autun is ooit gesticht als Augustodunum, door de Romeinse keizer Augustus. De diverse Romeinse poorten en een amfitheater herinneren er aan. Ook toen was leven al simpel; handel zorgt voor geld en rijkdom voor een goed leven. En dat de Romeinen van het goede leven hielden is algemeen bekend. Maar er is meer.


De beroemde Abdij van Cluny was met zijn 187 meter ooit de grootste kerk van Europa. Alleen het transept met twee torens staat er nog sinds de Franse revolutie. Met het moderne ‘augmented reality’ kun je zien hoe het ooit moet zijn geweest in dit rijke Middeleeuwse stadje. De abdij was destijds het hart van de geestelijke wereld.
De paardrijschool in Cluny. ©Corno van den Berg

De zaal is somber, maar dit is één van de meest bijzondere ziekenhuizen ter wereld. Middenin een kerk, bij het immense altaar. Met stijlvolle kamertjes, al lagen er soms wel vier mensen tegelijk in een bed. Alhoewel, liggen durfden ze niet. Ze zaten, zodat de dood ze niet kon verrassen.

Les Hospices de Beaune

Dit is het Hotel Dieu de Beaune (ook vaak Les Hospices de Beaune genoemd). Het was niet voor de rijken, maar juist voor de armen. En dan met name voor de terminaal zieken. Dit unieke verzorgingstehuis werd in 1443 gesticht door Nicolas Rolin en zijn vrouw, Guigone de Salins. Ook hier zorgden wijngaarden voor de inkomsten om het te runnen. Opmerkelijk genoeg bleef het tot 1971 in gebruik.

Maar dit hele pand is het aankijken meer dan waard. Het wordt beschouwd als één van de pronkstukken van de Vlaams-Bourgondische bouwstijl, die door kenners ook wel laat-gotiek wordt genoemd. Tegenwoordig is het een museum, dat populair is bij toeristen. 

Wie hier naar toe gaat kan dit beter doen bij de jaarlijks terugkerende veiling van wijnverkoop voor het goede doel. Het is de belangrijkste veiling van wijn in Frankrijk. En wat wil je nog meer? Je financiert drinkend deze wondermooie gebouwen. Daar proost ik op.

Foto-Album

Delicatessenwinkel. ©Corno van den Berg