UNESCO-Werelderfgoed in Tsjechië

Moravië, je hoort er zelden wat over. Dit deel van Tsjechië was ooit een belangrijk onderdeel van het Habsburger-rijk, waar koningen en koninginnen leefden. In ongekende luxe. Iets wat tegenwoordig bijna niet meer is voor te stellen. Ik wil graag weten wat er nog van over is.

Brno is het perfecte begin van mijn rondreis in de herfst. Ik ga druiven plukken, het karstgebergte in, veel gerechten proberen en ongekend aantal UNESCO-werelderfgoederen af. Ik start mijn huurauto en zet de GPS aan…

In een van de grotten worden geregeld concerten gegeven. Ja, dat klinkt wel onaards mooi denk ik zo. Ik probeer zelf even wat noten te raken, maar dat is geen succes. En dat ligt heus niet aan de akoestiek. Mijn gids kijkt me lachend aan. Of lacht hij me uit? Oké, ik hou al op.

De Machocha-kloof is het grootste ‘sinkhole’ van Europa. Het is maar liefst 138,7 meter diep. De wand is bedekt met varens, water drupt op mijn hoofd. Ik voel me nietig. Het pad houdt plotseling op; we gaan verder per boot.

Een ondergrondse rivier; kan het spannender? De kapitein vaart, of eigenlijk manoeuvreert, tussen de erg smalle grot door. Het is een wonderlijke tocht in het opvallend heldere water. De bodem is zichtbaar, ik zoek naar vissen. Maar of die hier kunnen overleven?

Ho, ik moet opletten. Voor de kapitein, maar ook voor mezelf. Geregeld moet ik bukken om Moeder Natuur niet letterlijk voor het hoofd te stoten. Oh nee, om mijn eigen hoofd niet te stoten. Iets zegt mij dat ik dit sowieso ga verliezen.

Eenmaal weer in de buitenlucht volg ik de Punkva-rivier. Tussen dode boomstammen, langs rotsen en weelderig groen. Klimmen, klauteren en meer. Een waterspreeuw vliegt weg, het beste teken dat dit gebied nog erg puur is. Ik zie tientallen forellen zwemmen. En ja, die lust ik wel. Eentje dan, de rest laat ik met rust.

Ook bij het dorpje Sloup duik ik talloze grotten in. Met opnieuw stalactieten en ondergrondse rivieren, maar ook een met duizenden vleermuizen. Ik ben dol op die verborgen werelden. Zeker als ze erg dicht bij ‘onze’ bewoonde wereld zijn zoals hier.

Het hoogseizoen is voorbij; de zomer maakt langzaam plaats voor de herfst. Maar rond de druivenoogst is het anders. Ik wandel door het dorpje Vrbice. Hier zijn in de heuvel in het hart van het dorp wijnkelders in de grond gemaakt. Ik zie ook een van de meest pittoreske toiletten die ik ooit heb gezien. Middenin een wijngaard.

Op een markt zie ik een bordje met Burcak; een specialiteit uit Moravië. Het blijkt troebele halfgegiste wijn te zijn, die wordt geschonken uit het vat. Nagisting gebeurt in de maag… Het proces wordt angstvallig geheim gehouden. Burcak drinkt lekker weg als druivensap, maar stijgt sneller naar je hoofd dan je zou denken.

Ik ging eigenlijk wijnproeven, wat hier op talloze plaatsen kan. Bijvoorbeeld in het Nationaal Wijncentrum in Valtice, maar ook bij talloze boeren thuis. ,,Je groeit in Tsjechië op met bier. En we hebben echt goed bier, in talloze soorten. Als je ouder wordt en je leven zich ontwikkelt, evolueert ook je smaak. En zie je dat veel mensen hier overgaan op wijn. Die ook van een goede kwaliteit is.”

Aan het woord is wijnkenner Petr Očenášek. Ik ontmoet hem in de wijngrot van wijnmaker Michal Solařík in Mikulov. Beiden volgen de ontwikkeling van Tsjechische wijn op de voet. ,,Door het communisme dertig jaar geleden was de wijn nauwelijks wijn te noemen, maar de laatste decennia wordt de kwaliteit steeds beter. En dat proef je.”

Mijn kennis wordt getest. Hoe lang bestaat bier al? Ik heb geen idee. Het blijkt dat bier bijna net zo oud is als wijn. Al was het niet vergelijkbaar met ons biertje, maar al in 3900 voor Chr. werd er al in Irak een soort bier gemaakt. De Tsjechen zijn van mening dat zij het in de Middeleeuwen hebben geperfectioneerd, door het juiste gebruik van hop.

In Tsjechië komen meer en meer microbrouwerijen. Ik bezoek onder meer Pegas in Brno; de eerste kleine brouwerij in Moravië. Als de ober ziet dat ik niet kiezen uit de diverse soorten bier, stelt hij voor dat ik van alles mag proeven. Van licht bitter, een ‘weizen’, een zoet biertje en een stevig bokbier.

In de avond zoek ik Stredoveka Krcma, beroemd vanwege het bier met honinglikeur. Zoet en sterk; zo’n acht procent. Volgens de serveerster is het zoals de ridders het hier ooit dronken. Ik open een kleine deur in het centrum van de stad. Je moet het kennen, al blijkt dat voor de lokale bevolking geen probleem te zijn.

In Olomouc eten ze graag kaas met bier. Niet met wijn zoals op veel plekken, maar met bier. En dan geen gewone kaas, maar stinkkaas die alleen hier wordt gemaakt.

Ik kies voor ‘Olomoucké tvarůžky’; waarbij de kaas wordt gebakken in bier met bacon en salami op een broodje met een verse knoflooksaus. Om het af te maken zit er bovenop een pittig chilipepertje.

Al met al een explosie aan smaken die door je mond gieren. Het wordt geserveerd met een biertje. Niet in een soort wijnglas, maar gewoon in een pul van een halve liter. Het is ideaal blusmateriaal, ook al is het niet echt nodig.

Ik stap op de fiets en maak een rondje Lednice-Valtice-Mikulov. Langs meren, weilanden en de voormalige muur op de grens met Oostenrijk. Met stops bij de diverse luxueuze chateaus en kastelen die hier het landschap sieren.

Om het kasteel in Lednice, een eerbetoon aan de hoogromantiek, kun je niet heen. Dus ik ook niet. Dit was ooit het thuis van de vorsten van Liechtenstein. Wat een weelde. En weelderigheid.

Opzichter Ivana Holásková showt me vol trots de vele kamers en zalen. Waaronder de grootste zaal; hier werd de beroemde balscene uit de film Amadeus opgenomen. Wat opvalt is het vele hout overal, met als absoluut pronkstuk de wenteltrap in een van de kamers.

Dit kasteel is via een kaarsrechte weg verbonden met het Chateau Valtice, dat midden in het gelijknamige dorp ligt. Ook dit overduidelijke barokke paleis was de residentie van de Liechtenstein-familie. Over de familie ga ik thuis eens wat meer informatie opzoeken. Die moeten een bijzonder leven hebben gehad. Ja, ik zou hier wel kunnen wonen. Met gemak zelfs.

De kastelen en chateaus in deze regio pronken op de prestigieuze Werelderfgoedlijst. Ook in het centrum van Mikulov zie je de rijkdom uit de Middeleeuwen nog. Net als in Olomouc. De stad heeft net als Praag een soort astronomisch uurwerk, maar dit is het enige communistische uurwerk ter wereld. Ik kijk over het plein.

Componist Mozart leefde hier, net als zijn collega Gustav Mahler. Oh, een Sigmund Freud kwam hier geregeld een kop koffie drinken. Om zijn gedachten te ordenen. Nu ben ik er. Eens kijken wat ik hier kan doen.

,,Het plein is tegenwoordig de maag van de stad,” lacht gids Štefan Blaho. ,,Waar vroeger componisten als Mozart en Mahler over het plein tuurden en hun composities bedachten, zitten nu allemaal restaurants.” Een gids met een vleug ironie, ik hou er wel van.

Eerlijk is eerlijk, het is wel een heerlijke plek om wat te drinken en te eten. Ik zou best weleens een paar honderd jaar terug in de tijd willen reizen om te zien hoe het leven toen was.

Als de avond valt laat de maan zich zien. Maar hij wordt overschaduwd door de lichtshow op het oude huis van Mahler. Zijn bombastische klanken denderen over het plein. Op het huis zijn talloze fraaie composities te zien. Modern ontmoet klassiek, ik vind het briljant.

Ook bij een muurschildering ergens in de stad moet ik glimlachen. Het laat een edelman zien die een selfie met een telefoon maakt. Het is vergelijkbaar met wat zij destijds vol trots lieten doen. Al was het toen een schilder die hen vastlegde voor het nageslacht. Zoals zelfs Rembrandt en Van Gogh deden om aan geld te komen.

Het is dan ook grappig om veel van deze schilderijen in de diverse kastelen te zien hangen. Vol trots kijken de rijke mannen en vrouwen de kamer in. Wat dat betreft zijn selfies nu niet eens zo bijzonder, bedenk ik me ineens.

In kasteel Kromĕříž aan de Morava-rivier hangen tientallen schilderijen die het leven van destijds weergeven. De barokke architectuur van het paleis en de Franse tuinen zijn indrukwekkend. Een tuinman is bezig de buxushaag bij te knippen. Het lijkt me een dagtaak, maar wel een hele mooie. In het zonnetje, de geur van bloemen om je heen en zien hoe er iets moois ontstaat.

Maar ook modernistische gebouwen staan op de lijst. Zoals Villa Tugendhat in Brno. Dit meesterwerk werd ontworpen door de Duitse architect Ludwig Mies van der Rohe voor het vermogende echtpaar Tugendhat. De villa is vooral functioneel opgezet.

Dit was het eerste huis in Tsjechië met een vernuftig aircosysteem; koeling werd gedaan met water en lucht. De immense ramen in de woonkamer kunnen naar beneden voor frisse lucht en het leefgedeelte heeft geen steunmuren, maar ijzeren palen.

Dit moet een immense uitdaging in 1930 zijn geweest om het te ontwerpen, alsook om het te bouwen. Ik ben dol op minimalistische bouw, althans zo noem ik het. Ik ben geen architectuurkenner. Maar hier geniet ik wel van. Gebeurt me wel vaker in Tsjechië…