Tikal

Als je Tikal in zijn geheel wilt bezoeken, ben je een hele dag bezig. Daarom lopen de meeste bezoekers ook eenzelfde rondje langs alle hoogtepunten. Dan ben je ongeveer twee uur bezig, zonder lange stops. Maar als je bijvoorbeeld dieren in de jungle wilt spotten is het zinvol om de minder bezochte plekken te bezoeken. Al viel het me op dat apen zich niets van mensen aantrekken en zich ook langs de drukkere stukken lieten zien.

Tikal bestaat grofweg uit vijf grote tempels, die simpelweg Tempel I tot en met Tempel V zijn genoemd. Al hebben ze ook een officiële naam, die eigenlijk veel interessanter is.

Tempel IV is de grootste tempel in Tikal. Het is tevens de hoogste Maya-tempel die nu nog te zien is in de wereld. Het is volgens geleerden tevens een van de hoogste Maya-bouwwerken dat ooit is gebouwd. Het gebouw is 65 meter hoog en kun je via speciale houten trappen beklimmen. Het laatste deel is twaalf meter hoog. Je kunt via een klein raam naar binnen kijken, al is er niet veel te zien. Het uitkijkpunt is een perfecte plek om over het regenwoud te kijken. Het kan hier wel druk worden, ook al omdat veel mensen hier even uitpuffen na de beklimming.

Deze tempel wordt ook Piramide van de Grote Jaguar genoemd. Hij staat tegenover Tempel II en is ongeveer 44 meter hoog. Als je goed kijkt zie je negen niveaus. De voet meet de tempel is 30 bij 34 meter. Het bovenste deel, de zogeheten dakkam, is het symbool van de Maya's. Dit deel van de tempel is erg verweerd.

De oudste, ook wel bekend als Stèle 29, is de oudste van alle Maya-stèles ter wereld. Hij is gedateerd op 292 na Chr. Dit wordt wel gezien als het begin van de Klassieke Periode, oftewel het begin van de hoogtijdagen van het Maya-rijk. Overigens wordt Stèle 11 gezien als de jongste, deze is gedateerd op het jaar 869.

Je kunt Tikal tegenwoordig eenvoudig bezoeken. De tempels zijn goed toegankelijk met het openbaar vervoer. Ook kun je hier een gids huren die je een rondleiding geeft door Tikal. Waarbij je veel uitleg krijgt over de gebouwen. En vooral over de bijzondere Maya’s, hun rituelen en de manier waarop ze overleefden in het regenwoud. Het is een bijzondere excursie die zeer de moeite waard is door de vele informatie die je krijgt.

Tikal (of Tik’al) was ooit één van de grootste steden uit het Maya-rijk. De restanten ervan staan nog fier in de dichte jungle van Guatemala. Maar langzaam lijkt de jungle de strijd te gaan winnen. Al torenen extreem hoge piramiden nog boven het woud uit. Sommige tempels kun je beklimmen om van het uitzicht over de stad te genieten. Dit is Maya-kunst ten voeten uit; Moeder Natuur doet de rest.

De stad bestond uit tempels, hoven, paleizen en woningen voor het volk. Maar de tempels zijn het visitekaartje. Opmerkelijk is dat de tempels buitengewoon hoog zijn. Zo is Tempel IV bijna 70 meter hoog. Daarmee is Tikal de enige Maya-stad die zulke hoge tempels heeft. De gedachte is dat ze zo hoog zijn om boven het regenwoud uit te torenen. Gedurende hun groei bleven de Maya’s gebouwen toevoegen.

Bijna alle tempels van Tikal zijn toegankelijk voor bezoekers. De meeste gebouwen zijn inmiddels vrijgemaakt van struiken, bomen en onkruid. Anderen worden langzaam door de natuur opgeslokt. Het hoort bij een bezoek aan Tikal. Een deel van de rijke geschiedenis kan je hier zien, maar niet alles. Simpelweg omdat de moderne mens nog niet alles van de Maya’s heeft achterhaald.

De stad had eeuwenlang een mythische lading. Niemand wist of ze wel bestond, totdat in 1848 een groep Guatemalteekse ontdekkingsreizigers op de resten stuitten. Maar het bewijs kwam pas toen aan het einde van dezelfde eeuw de avonturiers Alfred Maudsley en Theobert Maler foto’s maakten van de stad. Ze zagen totaal overwoekerde ruïnes, die langzaam aan het oog werden onttrokken. Dit tweetal heeft talloze ruïnes in Midden-Amerika onderzocht.

Pas aan het begin van de 20e eeuw werd de omvang duidelijk toen de stad in kaart werd gebracht. Geen eenvoudige klus, inmiddels zijn meer dan 3.000 monumenten bloot gelegd. Het duurde tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw voordat de stad was blootgelegd. En werd duidelijk dat de vele piramide tempels van een belangrijke beschaving uit het verleden kwamen.

Maar toen kwamen de vragen: Wat was de rol van deze stad? Hoe verhield die zich met andere Maya-steden? En, uit welke tijd stamt deze stad? Deze kennis kregen de wetenschappers via stèles, oftewel uit stenen gehouwen tabletten of pilaren. Tientallen van deze tabletten werden gevonden bij de diverse gebouwen.

Wetenschappers ontcijferden de taal, die te zien was op in reliëf gebeeldhouwde voorstellingen. Ze verhaalden over de vorsten van de stad, maar ook over belangrijke gebeurtenissen uit de geschiedenis.

Uit onderzoek is gebleken dat de Maya’s ongeveer elke twintig jaar zo’n stèle maakten voor een vorst. Hun namen luiden onder meer Jaguarklauw en Stormhemel. Ook valt op de beschreven stenen te lezen hoe ze overwinningen op andere volkeren behaalden en bondgenootschappen sloten.

Tikal ligt strategisch op een kruising van wegen, terwijl water via waterreservoirs altijd in de buurt was. De piramiden in Tikal dienden als grafmonument. Wetenschappers hebben diverse grafkamers met sieraden van jade, dodenmaskers en beschilderd aardewerk gevonden. Sommige gebouwen dienden als onderbouw voor tempels. De meeste dateren uit de 5e tot en met de 9e eeuw.

Wetenschappers hebben zich lang afgevraagd waaraan Tikal ten onder is gegaan. In 2002 werden bij een andere opgraving in Guatemala (Dos Pilas) stèles gevonden die het echte verhaal vertelden. Jarenlang werd gedacht dat Calakmul, een Maya-stad in het huidige Mexico, een goede bondgenoot was.

Maar het bleek tevens de grootste vijand te zijn. Eerst won Tikal in 711 na Chr. een groots gevecht. Wat vervolgens vele jaren van bloei en welvaart betekende. In deze hoogtijdagen woonden er zo’n 200.000 mensen in Tikal.

De eeuwige strijd leidde ook tot de ondergang van Tikal, al is de precieze reden onduidelijk. Op de laatste stèle staat het jaartal 869. En daarna stopt de chronologische telling. Er is één maar, wetenschappers gaan er van uit tot nu toe slechts 15 procent van de stad te hebben gevonden. En dat voor een stad die toch al te boek staat als de grootste opgraving van Midden-Amerika.

De Maya-stad ligt middenin het regenwoud. De plek is vooral beroemd vanwege de vele apen die je hier kunt spotten. Ik heb hier slingerapen en brulapen gezien (en gehoord), maar ook een nieuwsgierige neusbeer liep rond tussen de tempels. Daarnaast zie je opvallend veel vogels. Ik zag onder meer halsbandarassari's, die veel op toekans lijken. Ook de zeer fraaie blauwkruinmotmot kwam voorbij vliegen.

In december tot en met februari is het klimaat het meest mensvriendelijk. De nachten zijn koeler, net als de ochtenden. Maart en april zijn de heetste en droogste maanden, terwijl het vochtige seizoen van mei tot en met eind oktober loopt. En soms tot eind november. De toeristen lopen hier vooral van kerstmis tot Pasen rond. Maar ook juli en augustus kunnen redelijk druk zijn.

Het sfeervolle stadje Flores ligt op 1,5 uur van de ingang van Tikal. Je kunt hier goed overnachten, er zijn veel hotels in allerlei prijsklassen. Daarnaast worden vanuit Flores vele tours naar Tikal aangeboden. Deze kun je ter plekke boeken. Waaronder die voor de zonsopgang en de zonsondergang. Al vind ik Flores veel meer dan een uitvalsbasis voor Tikal. De zonsondergang wordt hier vaak aan het water gevierd met een drankje, terwijl de restaurants lekkere gerechten met veel vis en zeevruchten serveren.

Het kan in Tikal erg druk worden met toeristen. Zeker na tienen als de grote toeristenbussen komen. Wees er dus vroeg bij en zorg dat je vroeg bij de grote tempels bent. Ik zorgde ervoor dat ik rond het middaguur op de afgelegen delen was, waar verder weinig mensen kwamen.